ایران دارای قابلیت‌ها و منابع طبیعی متنوع، آب و هوا و اقلیم گوناگون است. ایران، دومین کشور دارای ذخایر گازی جهان، سومین کشور از نظر ذخایر نفتی جهان و یکی از کشورهای مهم عضو اوپک به شمار می‌رود.
ایران به دلیل داشتن منابع غنی از ذخایر هیدروکربنی همراه با سایر اندیس‌های معدنی در بین کشورهای منطقه از شرایط بسیار مناسبی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه برخوردار است. این موضوع به گونه ای‌است که برخی از کارشناسان در دنیا، ایران را کشوری معدنی می‌دانند و نه یک کشور نفت‌خیز. به همین دلیل است که نقش برنامه‌های توسعه‌ای و سیاست‌گذاری‌ها توسط دولت در بخش معدن و صنایع معدنی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد.
ایران ۷ درصد ذخایر جهان را در اختیار دارد. محصولات معدنی ایران با تنوع بالا شامل ۶۸ نوع ماده معدنی غیرنفتی است و ذخایر کشف‌شده به حدود ۳۷ میلیارد تن می‌رسد. همچنین برآوردها نشان می‌دهد که ذخایر بالقوه در کشور حدود ۶۰ میلیارد تن بوده و ارزش برآورد شده این ذخایر معدنی نیز معادل ۱۴۰۰ میلیارد دلار است. از طرفی باید توجه کرد که اکتشافات عمقی تاکنون به دلیل سرمایه‌گذاری ناکافی، به عنوان ذخایر تلقی نگردیده‌اند. ذخایر معدنی ایران در حالی محاسبه شده که میانگین عمق اکتشافات ایران از ۱۰ متر کمتر بوده اما میانگین عمق اکتشافات در جهان ۱۰۰ متر است.
موقعیت استراتژیک ایران
ایران بر روی کمربند مس، طلا و سنگ‌آهن دنیا قرار گرفته‌است. معادن طلا، مس، سنگ آهن، سرب و روی و برخی خاک‌های نادر، جذابیت های اصلی سرمایه گذاری معدنی در ایران هستند. ایران رنگین‌کمانی از معادن را در اختیار دارد به‌طوری که اکثر عناصر موجود در جدول مندلیف در ایران کشف شده‌اند و می‌توان ردپایی از این عناصر در مناطق چهارگانه زمین‌شناسی کشور پیدا کرد. به غیر از الماس و نیکل، ایران دارای تمام ذخایر معدنی است. هفت نوع ماده معدنی مس، سرب، روی، سنگ‌آهن، اورانیوم، کروم و الماس بیشترین هزینه‌های اکتشافی دنیا را به خود اختصاص داده‌اند که ذخیره انبوهی از پنج نوع از این هفت ماده معدنی در ایران وجود دارد.
در قسمت میانی کمربند آلپ-هیمالیا یعنی موقعیت کنونی ایران، شواهدی از پتانسیل‌های مواد معدنی که مهم‌ترین شاهد آن وجود بیش از ۱۰ معدن فعال در رتبه جهانی است، وجود دارد. به‌عنوان مثال از ذخایر آهن می‌توان به ۵ معدن سنگ‌آهن سنگان، چادرملو، چغارت، گل‌گهر و هرمز، ذخایر بزرگ مس سرچشمه و سونگون، ذخایر سرب و روی مهدی‌آباد و انگوران، ذخایر طلای زرشوران و ساریگونی را نام برد که همگی از جمله ذخایر معدنی بزرگ جهان محسوب می‌گردند.
بیشترین میزان ذخایر فلزی کشور به استان‌های کرمان، یزد، خراسان جنوبی و آذربایجان شرقی اختصاص دارد و مجموع ذخایر این چهار استان برابر با ۹۲٪ از ذخایر کل کشور است.
سرمایه‌گذاری در حوزه معدن
با وجود این خصوصیات مهم معدنی در ایران، حجم سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در این بخش متناسب با ظرفیت و توانایی‌های حوزه معدن نبوده‌است. شاید بتوان گفت به‌دلیل وجود درآمدهای نفتی، تاکنون مزیت اقتصاد معدنی در سرنوشت کشور ما به‌طور جدی دیده نشده‌است. این در حالی است که به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه را افزایش داده و در نتیجه مسیر را برای شکوفایی و توانمندسازی اقتصادی هموار سازد. البته از سویی به دلیل زمان‌بر بودن بازگشت سرمایه و ریسک‌های پنهان موجود به لحاظ میزان ذخائر اکتشافی، سرمایه‌گذار با چالش‌هایی روبرو است. به هر حال تامین سرمایه از مهم‌ترین دغدغه‌های فعالین این بخش است که با توجه به هزینه بر بودن کار معدن نیاز به حمایت جدی برای آن وجود دارد. در این راستا سرمایه‌گذاری خارجی نیز می‌تواند در صورت تغییر شرایط فعلی کمک کننده باشد. باید توجه داشت که استفاده از ظرفیت کشورهای مطرح در زمینه معدنکاری و تعامل سازنده با آنان الزاما با منافع ملی در تقابل نیست، بلکه با نگرش مثبت و تعامل سازنده می‌تواند بسیار مفید باشد.
از طرف دیگر به دغدغه‌های سرمایه‌گذار نیز باید مورد توجه قرار گیرد. احساس عدم امنیت از سوی سرمایه‌گذار نباید وجود داشته باشد، چرا که احساس عدم امنیت گاهی از ناامنی بدتر است و این بزرگترین چالش بخش معدن است. این موضوع امکان جذب سرمایه‌گذار خارجی را نیز بسیار مشکل می‌کند.
بخش معدن مهم‌ترین موتور محرکه و پیشران اقتصاد و توسعه‌یافتگی در کشورهای معدن‌خیز به‌شمار می‌رود و این کشورها می‌کوشند تا در این عرصه، در جوامع خود به رشد و پیشرفت دست یابند و نقشی تأثیرگذار در جامعه بین‌الملل ایفا کنند. همچنین وجود عمده ذخایر در مناطق محروم نشان‌دهنده اهمیت خاص سرمایه‌گذاری در این بخش است. باید بخش معدن در زمره اولویت‌های برنامه‌های اقتصادی قرار گیرد تا از این طریق در این مناطق اشتغال پایدار ایجاد شود. براساس آمار سازمان جهانی کار، به‌ازای هر شغل مستقیم در بخش معدن ۱۷ موقعیت شغلی وابسته می‌تواند ایجاد شود.
امروزه مبنای قدرت اقتصادی در جهان، بر اساس تولید ناخالص داخلی تعیین می‌گردد. فهم درست و هوشمندانه از جریان‌های اقتصاد بین‌المللی و دانش اقتصاد بین‌المللی صنعت معدنکاری ضروری است. متأسفانه بر اساس آمارهای موجود صنعت معدنکاری در جهان تاکنون در مقایسه با صنعت نفت، ۸۰% کمتر برای فناوری و نوآوری هزینه کرده‌است. هزینه‌های عملیات معدنی، در حال حاضر به‌طور دائم در حال افزایش بوده‌است. اقتصاد دانان در جهان به این ضرورت پی برده‌اند که باید هزینه‌های عملیاتی در صنعت معدنکاری را کاهش دهند. از همین رو چنین به نظر می‌رسد چه در ایران و حتی دنیا راه حل دستیابی به جهش تولید در صنعت معدنکاری، نوآوری در این صنعت است.
بازار تجهیزات و ماشین‌آلات صنعت معدنکاری و بازار تکنولوژی‌های هوشمند معادن دو بازار مهم و رو به رشد در صنعت معدنکاری دنیا تا سال ۲۰۲۵ پیش‌بینی شده‌اند به طوری‌که چشم‌انداز رقابت جهانی تجهیزات معدن تا سال ۲۰۲۵ از ۱۸۸.۷۷ میلیارد دلار عبور خواهد کرد. در حالی که در سال ۲۰۱۷، این رقم ۱۰۶ میلیارد دلار بوده‌است و این نشان‌دهنده رشدی ۷۷ درصدی است.
چرا از ذخایر معدنی ایران استفاده نمی‌شود؟
ذخایر معدنی استفاده نشده در ایران حتی در عمق کم به وفور موجود بوده و می توان گفت که به طور کامل نیز شناسایی نشده‌اند و عیار بالای کامودیتی‌های معدنی در ایران از جمله نکات مثبت معدنکاری در ایران می‌باشد. منظور از کامودیتی‌ها مواد اولیه معدنی خام شامل سنگ‌آهن، مس، روی، آلومینیوم و … است. البته باید به این نکته دقت کرد که جایگزینی برای مواد معدنی خام مثل روی و مس و آلومینیوم در جهان وجود ندارد و همین موضوع نیز باعث ارزشمندی ویژه آن‌ها شده‌است. در نتیجه باید توجه داشت آن‌چه باید صورت گیرد؛ نه استخراج بی‌رویه که مدیریت صحیح برای به‌کارگیری معادن در راستای توسعه کشور است.
سازمان‌های توسعه‌ای مرتبط با بخش صنعت معدنکاری در ایران با توجه به وظایف خود باید به ضرورت نوآوری پی ببرند و تحولی اساسی را برای مدل‌ها و استراتژی‌های تجاری خود رقم زده و با مسیری که دنیا در پیش گرفته همراه شوند. عقب ماندگی در بحش تکنولوژی معدنی از جمله مشکلاتی است که ناشی از احساس عدم امنیت شرکت‌های خارجی و ضعف در ارتباط با آن‌هاست. برای مثال می‌شود به استفاده از تکنولوژی‌های نوینی همچون امواج ماهواره‌ای برای انجام تحلیل‌های زمین شناسی اشاره کرد که به دلیل محروم بودن کشور ما از داشتن چنین امکانات ماهواره‌ای، تنها راه کسب این اطلاعات خریدن آن‌ها از شرکت‌های خارجی است که در بسیاری از موارد برای خرید با محدودیت روبه رو هستیم و در برخی موارد نیز این شرکت‌ها حتی از دادن اطلاعات امتناع می‌ورزند.
